ZAMANAŞIMI GENEL HÜKÜMLER VE DURMA - KESİLME HALLERİ

Zamanaşımı; alacaklının alacağını elde etmek hususunda hareketsiz kalmasının borçluya ifadan kaçınma hakkı vermesidir. Zamanaşımı alacak hakkını zayıflatır. Bu etkisi nedeniyle alacağın varlığını değil, dava edilebilirliğini ortadan kaldırır.

1. Zamanaşımı Süresinin Başlangıcı ve Hesabı

-Kural (TBK m.149 f.1):

Zamanaşımı, alacağın muaccel olmasıyla işlemeye başlar.

Alacağın muaccel olmasının bir bildirime bağlı olduğu hâllerde, zamanaşımı bu bildirimin yapılabileceği günden işlemeye başlar.

-Sürelerin hesaplanması (TBK m.151):

Süreler hesaplanırken zamanaşımının başladığı gün sayılmaz ve zamanaşımı ancak sürenin son günü de hak kullanılmaksızın geçince gerçekleşmiş olur.

Zamanaşımı sürelerinin hesaplanmasında da, borçların ifasındaki sürelerin hesaplanmasına ilişkin hükümler uygulanır.

2. Zamanaşımının Durması

Zamanaşımının durmasına sebep olan haller TBK m.153’de sayılmıştır. Söz konusu haller zamanaşımının işlemeye başlayacağı sırada mevcutsa, zamanaşımı işlemeye başlamaz. Zamanaşımı işlerken ortaya çıkarsa zamanaşımı işlemeye devam etmez. Bu haller devam ettikçe zamanaşımı işlemez ve sebep ortadan kalkınca zamanaşımı süresi kaldığı yerden işlemeye başlar.

Madde metninde sayılan sebepler:

1. Velayet süresince, çocukların ana ve babalarından olan alacakları.

2. Vesayet süresince, vesayet altında bulunanların vasiden veya vesayet işlemleri sebebiyle Devletten olan alacakları.

3. Evlilik devam ettiği sürece, eşlerin diğerinden olan alacakları.

4. Hizmet ilişkisi süresince, ev hizmetlilerinin onları çalıştıranlardan olan alacakları.

5. Borçlu, alacak üzerinde intifa hakkına sahip olduğu sürece.

6. Alacağı, Türk mahkemelerinde ileri sürme imkânının bulunmadığı sürece.

7. Alacaklı ve borçlu sıfatının aynı kişide birleşmesinde, birleşmenin ileride geçmişe etkili olarak ortadan kalkması durumunda, bu durumun ortaya çıkmasına kadar geçecek sürece.

Zamanaşımını durduran hallerin ortadan kalktığı günün bitiminde zamanaşımı işlemeye başlar veya durmadan önce başlamış olan işlemesini sürdürür.

TBK’da zamanaşımını durduran nedenler m.153’te sayılanlardan ibarettir. Ancak başka kanunlarda gösterilen sebepler saklıdır.

Kanunda belirtilen haller dışında, tarafların anlaşarak zamanaşımını durduran başka nedenler öngörmeleri mümkün değildir. Aksi bir durum TBK’nın dolanılarak aşılması sonucunu doğurabilir.

3. Zamanaşımının Kesilmesi

Zamanaşımının kesilmesi; kanunen belirli bazı olayların gerçekleşmesi üzerine işlemekte olan zamanaşımının işlemiş kısmının hiçbir etkisinin kalmamasıdır. Zamanaşımını kesen olaydan itibaren yeni bir zamanaşımı süresi işlemeye başlar. Bu süre ilke olarak kesilen ilk süre kadardır. Böylece kesilme sonucunda zamanaşımı süresi uzamış olur.

Zamanaşımının kesilmesi, ancak işlemekte olan süreler için söz konusudur. Süre tamamlandıktan sonra zamanaşımını kesen bir nedenin gerçekleşmesi, artık herhangi bir etkiye sahip olmaz.

TBK m.154’e göre zamanaşımını kesen sebepler belirtilmiştir. Bu sebeplerden biri zamanaşımının işlemeye başlamasından sonra ve henüz süre tamamlanmadan ortaya çıkarsa zamanaşımı kesilmiş olur.

a) Zamanaşımını kesen borçlunun fiilleri :

Borçlunun kabule yönelik irade açıklamalarıdır. Bunlar; borcunu sözlü veya yazılı ikrarı, kısmen ifada bulunması, rehin vermesi veya kefil göstermesi, borcunu ödemek için mehil talep etmesi veya takas beyanında bulunmasıdır.

Bu davranışlar borçlunun onayı ile 3. bir kişi tarafından yapılınca da zamanaşımı kesilir.

b) Zamanaşımını kesen alacaklının fiilleri :

Bunlar alacaklının alacağını talep bakımından yaptığı adli işlemlerdir. Alacaklı; alacağı için mahkemeye veya hakeme dava veya def’i yoluyla başvurunca, icra takibinde bulununca, iflas masasına başvurunca zamanaşımı kesilir.

Alacaklı zamanaşımını kesen bir adli işlemi yaptıktan sonra vazgeçip talebini geri alsa, bu vazgeçme zamanaşımının kesilmiş olması olgusunu ortadan kaldırmaz.

TBK m.156'ya göre; zamanaşımının kesilmesiyle yeni bir süre işlemeye başlayacaktır.

4. Zamanaşımının Kesilmesinin Borçludan Başka Kişilere Etkisi

Kural olarak zamanaşımının kesilmesi ancak borcunu ikrar eden veya adli işleme muhatap olan borçluya karşı hüküm ifade eder. Fakat TBK m.155'te bir istisnai düzenlemeye yer verilmiştir:

1. Bir müteselsil borçluya karşı kesilen zamanaşımı, diğerlerine karşı da kesilmiş olur.

2. Bölünemeyen bir borcun borçlularından birine karşı kesilen zamanaşımı diğerlerine karşı da kesilmiş olur.

3. Asıl borçluya karşı kesilen zamanaşımı kefile karşı da kesilmiş olur. Fakat kefile karşı kesilen zamanaşımı asıl borçluya karşı kesilmiş olmaz.

Sitemizde yer verilen içerikler hukuki bilgilendirme amaçlı olup, içeriklerle ilgili olarak büromuz sorumluluk kabul etmez.

Her hukuki olayın birbirinden bağımsız olduğu gözetilerek, uyuşmazlıklarınızla ilgili olarak uzman bir avukattan hukuki yardım almanızı öneririz.